الزامات طراحی و تولید بسته بندی صنایع دستی
جهت شروع کار عملی در این بخش نیاز به داشتن اطلاعات و خلاقیت در سه بخش است:
الف) آگاهی نسبی از محصولات صنایع دستی کشورمان که در قالب 14 گروه و 250 رشته تعریف
شده اند. در یک تقسم بندی با رویکرد ایجاد بسته بندی می‌توان آنها را به سه دسته آسیب پذیر درجه یک (محصولات گروه سفال، سرامیک و شیشه)، آسیب پذیر درجه دو (محصولات گروه چوبی، فلزی،سنگی، چرمی، دریایی و صنایع مستظرفه) و آسیب پذیر درجه سه (محصولات گروه بافته‌های داری و زیر اندازها، نساجی سنتی، رودوزی های سنتی، پوشاک سنتی،چاپ های سنتی) که به طورکلی می‌توان تاشدنی نامید، تقسیم نمود.
ب) برخورداری از دانش و خلاقیت طراحی و تولید بسته بندی به طور عام
بنابراین می‌توان این الزامات را در این موارد خلاصه نمود:
1- فرم بسته بندی: محصول تعیین کننده فرم است. این همان عاملی است که بیشترین اشتباهات و سخت گرفتن‌ها در مورد آن صورت می‌گیرد. اصلا بیایید به مکعب مستطیل فکر کنیم بعد هر تغییری خواستیم در فرم آن ایجاد کنیم. خلاقیت در طراحی نباید منجر به افزایش قیمت تمام شده تولید
بسته بندی و طولانی شدن و سخت شدن پروسه تولید گردد. در واقع فرم تابع عملکرد است. فرم
بسته بندی کارکرد و ابعاد و اندازه آن را نیز تعیین می‌کند و تعبیه دسته مناسب در صورت لزوم، سهولت در باز و بسته شدن، ایستایی و عدم جدا شدن دو بخش بسته در صورت کشویی بودن آن از جمله مواردی است که در طراحی فرم بسته بندی باید درنظر گرفته شود. یکی از مزیت ها و
ویژگی هایی که بسته بندی صنایع دستی باید از آن برخوردار باشد ترانسپارنت یا شفاف بودن قسمتی ازآن است تا بتواند تا حدی که از استحکام آن نکاهد محصول داخل آن را نمایش دهد (وجود پنجره در بسته بندی).
2- گرافیک بسته بندی: گرافیک شامل رنگ، نقوش و تمام نوشته جاتی است که در بسته بندی هایی چاپی بر روی بسته می‌نشیند و شامل موارد زیر میباشد:
رنگ: اثرگذارترین عنصر جاذب بسته بندی از نظر بصری و در دید اول رنگ آن است. رنگ باید در
بسته بندی صنایع دستی در عین جذاب و زیبا بودن با هویت محصول فرهنگی داخل آن تناسب داشته و رنگ نوشته جات و دیگر عناصر باید در رنگ حاکم بسته خود را نشان دهد. توجه به رنگ مورد پسند فرهنگ کشورهای مقصد صادرات صنایع دستی حائز اهمیت میباشد.
شناسنامه: شناسنامه محصول بسته بندی شده عامل بسیار مهمی‌است که در شناساندن و در نهایت خرید محصول به ویژه توسط توریست و خریداران خارج از کشور نقش حیاتی ایفا می‌کند. مواردی همچون سابقه و تاریخچه تولید محصول در منطقه، مواد اولیه، روش تولید و غیره در شناساندن محصول به خریداران موثر است (به زبان کشور مبداء و مقصد فروش و صادرات کلاهای صنایع دستی).
نقش: بکارگیری نقوش سنتی و ملی ما مانند اسلیمی، بته جقه، ختایی و غیره به صورت محو یا نمایان یکی از راهکارهای نشان دهنده محصول فرهنگی محتوی درون است. نقوش محلی هر استان نیز می‌تواند در کنار این نقوش و یا به صورت مستقل بکار گرفته شود.
المان تاریخی، طبیعی و فرهنگی : این عناصر نشان دهنده سابقه ذهنی از هر استان است که می‌تواند به عنوان سفیر در شناسایی استان به کل دنیا موثر واقع شوند. به طور مثال گنبد سلطانیه نماد تاریخی استان زنجان، بلوط نماد طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد و چادرهای عشایر، آداب و رسوم و پوشش آنها نماد فرهنگی استان های عشایر خیز.
نشان تجاری : نشان تجاری یا برند می‌تواند برای معرفی تولید کننده، شرکت ها و غیره که بسته را سفارش می‌دهند برای نمایش هویت آنها بر روی بسته بندی نشانده شود. این مورد انگیزه‌ایی است تا کیفیت محصولات صنایع دستی تداوم داشته باشد. بسته بندی محلی است برای حضور و ظهور برند.
نماد: در بین شهرهای ایران تنها اصفهان دارای نماد است. برج قوس (آذرماه) نماد اصفهان است. این نگاره تاریخی نقش تصویر فرد تیراندازی را با سر انسان و تنه ببر یا شیر و دم اژدها نشان می‌دهد.
الزامات فروش: یکی از مواردی که ضرورت ایجاد بسته بندی را در زمان حال و آینده ثابت می‌کند الزامات فروش کالاست.درج ایران کد، شماره ثبت، بارکد و… مواردی از این دست می‌باشند. این امر زمانی محقق میگردد که محصولات صنایع دستی دارای بسته بندی باشند. این موارد به صورت گرافیکی بر روی بدنه بسته بندی چاپ می‌شود.
علائم هشداردهنده: علائم هشدار دهنده در بسته‌های استاندارد به صورت گرافیکی و توسط طراح و شرکت هایی که در چاپ و تولید بسته بندی فعالیت دارند لحاظ میگردد. در محصولات صنایع دستی به ویژه سفال و سرامیک و دیگر اقلام شکستنی این علائم نشان دهنده محتوی و ویژگی این محصولات می‌باشند. شکستنی بودن، دوری از حرارت و رطوبت و نیز توجه به مسائل بازیافت و زیست محیطی
نمونه ای از این علائم میباشد. طراحی و چاپ این علائم بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر است.
3- نوع محصول: نوع محصول تعیین کننده تمام ویژگی های نام برده در طراحی و تولید بسته بندی میباشد. به طور مثال گلیم یک محصول فراگیر میباشد که تقریبا تمامی استان ها از آن برخوردار می‌باشند و تولید کنندگان بسته بندی با توجه قابلیت تا خوردن، سهولیت بسته بندی و با ارزش بودن زیراندازها و دست بافته ها می‌توانند برای شروع این محصولات را هدف طراحی و تولید قرار دهند. در یک تقسیم بندی و با توجه به میزان و معیار آسیب پذیری محصولات صنایع دستی می‌توان آنها را به سه گروه آسیب پذیر درجه یک، درجه دو و درجه سه تقسیم نمود. به طور مثال محصولات سفال و سرامیک و شیشه در گروه یک، محصولات سنگی و چرمی در گروه دو و دست بافته های داری و زیراندازها در گروه سه قرار می‌گیرند.
4- مواد اولیه: در حال حاضر رویکرد ایجاد و گسترش بسته بندی در دو بخش1) بسته بندی صنعتی 2) بسته بندی سنتی متمرکز گردیده است. در بسته بندی صنعتی مواد اولیه‌ایی همچون مقوا، کارتن و غیره با هدف تولید انبوه، تحمل و حفظ محتوی بسته و با قیمت مناسب توسط شرکت تولیدی تعریف میگردد. در بسته بندی سنتی که توسط هنرمندی که برای کالای خود یا دیگری به صورت دست ساز بسته بندی تولید می‌کند، مواد اولیه شامل مواد اولیه محصولات صنایع دستی از قبیل حصیر، پارچه ها، دست بافته‌های سنتی و مواد بومی‌استان و منطقه میباشد.
5-وزن محصول: وزن محصول با مواد اولیه و طراحی فرم محصولات صنایع دستی ارتباط مستقیم دارد. در محصولاتی مانند ظروف سنگی و یا سفالی بایستی طراح و تولید کننده جهت افزایش مقاومت بسته ها به مواد اولیه آن توجه ویژه نماید.
6- تولید انبوه: در نظر گرفتن قابلیت تولید انبوه در طراحی بسته بندی صنایع دستی بسیار با اهمیت است. متاسفانه کارهای صورت گرفته اخیر در همین جا متوقف شده و به تولید انبوه نرسیده است. داشتن قابلیت تولید انبوه در بسته بندی محصولات صنایع دستی با در نظر گرفتن امکانات ساخت، مواد اولیه با قیمت مناسب، و دورریز کم و زمان تولید پائین می‌تواند در نهایت به کاهش قیمت بسته بندی‌ها منجر گردد.
7- ضربه‌گیرها: به ویژه در محصولات شکستنی مانند سفال، سرامیک و شیشه ضربه گیرها باید حتما در بسته بندی در نظر گرفته شوند تا بسته بندی مهمترین وظیفه خود در این کالاها یعنی حفاظت را انجام دهد. این ضربه گیرها از اجناس فوم، مقوا و … در اندازه‌های مختلف توسط شرکت های تولید کننده
بسته بندی های صنعتی بکار گرفته می‌شود.
8- انبارداری: یکی از مسائلی که فروشگاه های صنایع دستی در خصوص بسته بندی با آن روبرو هستند فضایی است که این بسته ها در فروشگاه یا انبار اشغال می‌کنند. اگر در طراحی و تولید این بسته ها تمهیدی اندیشیده شود که قبل از اینکه کالایی در هنگام فروش داخل آن قرار گیرد تا شود و روی هم قرار گیرد می‌تواند در انبارداری بسته بندی‌ها سهولت ایجاد کند.
یکی از وظایف متمایزکننده بسته بندی در محصولات صنایع دستی تشخص بخشی به این محصولات فرهنگی است. آگاه سازی خریدارن داخلی و خارجی از تاریخچه، نحوه ساخت، مواد اولیه و مواردی از این قبیل به دلیل ماهیت و اصالت این تولیدات نیاز به داشتن بسته بندی در این محصولات را نمایانتر می‌سازد (رحمانی، 1392، ص 2).
به طورکلی اهداف ایجاد و گسترش بسته بندی در محصولات صنایع دستی به شرح زیر است:
1- حفظ جایگاه، ارج گذاری و تشخص بخشی به محصولات صنایع دستی
2- ایجاد هویت سازمانی و شناسنامه دارکردن محصولات صنایع دستی
3- افزایش اقبال، فروش و صادرات محصولات صنایع دستی از طریق ایجاد بسته بندی به عنوان یک جاذبه و مزیت
4- ایجاد و بهبود بسته بندی محصولات صنایع دستی با هدف حفظ توان رقابت در بازارهای
بین المللی
5- سهولت در حمل و نقل و جلوگیری از صدمه دیدن محصولات آسیب پذیر و شکستنی صنایع دستی
6- ایجاد فرهنگ بسته بندی تولیدات صنایع دستی از سوی تولیدکنندگان، صادر کنندگان و فروشندگان
7- ترغیب و ترویج خرید محصولات صنایع دستی دارای بسته بندی در خریداران داخلی و خارجی
]]>
