بررسی رابطه بین عملکرد مالی ، جریان نقد آزاد ، ساختار سرمایه و متنوع سازی مرتبط و غیر …

حسابداری به منظور جواب گویی به نیاز های انسان بوجود آمده است. شرایط اجتماعی اقتصادی و سیاسی محیط حسابداری به تناسب زمان متفاوت بوده است در نتیجه هدفهای حسابداری و روشهای آن نیز متناسب با تغییر در شرایط محیطی دگرگون شده است. با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیتهای اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن، هدف و روشهای حسابداری به منظور جواب گویی به نیاز های اطلاعاتی توسعه یافته است. جنبه ها و ویژگی های مختلف شرکتها بنا به دلایل گوناگون همانند سرمایه گذاری، اعتباردهی و غیره به شیوه های متفاوتی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با گسترش بازارهای سرمایه و بزرگتر شدن شرکتها چه در ابعاد محلی و چه در ابعاد بین المللی نیاز به این نوع تحقیقات(بازارسرمایه) را پیش از گذشته به وجود آورده است. بطور مثال در ایران با آغاز فرایند خصوصی سازی طبق اصل 44 قانون اساسی، شاهد رشد و توسعه بازار سرمایه و ورود گسترده سرمایه گذاران به این بازار هستیم. واضح است که اگر ساز و کارهای این مهم به درستی ایفای نقش نکنند این سیاست خوش آتیه به گرفتاری های دچار خواهد شد که به اقتصاد نیز لطمه وارد خواهد کرد . لذا ارائه راهکارهای کاربردی در خصوص تجزیه و تحلیل شرکت ها به سرمایگذاران، اعتبار دهندگان و تحلیل گران می تواند سبب    تصمیم گیری بهتر آنها شود. در این تحقیق چهار جنبه از هرشرکت را به عنوان مهمترین جنبه های آن مورد بررسی قرار می دهیم.

در تحقیق حاضر به بررسی روابط بین معیار های عملکرد مالی، جریان نقدآزاد، ساختار سرمایه و متنوع سازی مرتبط و غیر مرتبط خواهیم پرداخت که هرکدام نماینده یک وجه از شرکت هستند. عملکرد مالی شرکت یکی از عوامل مهمی که اغلب اعتبار دهندگان ، سرمایگذران ، مدیران و سایر فعالان اقتصادی می توانند به آن توجه کنند است به عبارت دیگر عملکرد مالی شرکت ، حاصل فعالیت ها و بازده سرمایگذاری های آن در یک دوره معین است. جریان نقدی آزاد هم بعنوان یکی از معیارهایی که برای مقایسه و تجزیه و تحلیل سلامت مالی و ارزیابی عملکرد مدیران شرکتها می باشد حائز اهمیت است  . همچنین تصمیم گیری در مورد ساختار سرمایه به معنی نحوه تامین مالی شرکت همچون سایر تصمیمات مدیران مالی برروی ارزش شرکت تاثیر گذار است و به عنوان مهم ترین پارامتر و موثر بر ارزشگذاری و جهت گیری بنگاه های اقتصادی در بازارهای سرمایه مطرح شده است . از سویی در جهان امروز با توجه به شرایط بازار و رقابت و تغییرات سریع تکنولوژی و تنوع سلیقه مشتریان ، سازمان ها و شرکتها جهت تداوم فعالیت نیازمند ایجاد تنوع در فعالیت ها و تولیدات هستند .در این تحقیق با استفاده از تئوری ها و معیارهای مرتبط و متداول در ادبیات حسابداری به دنبال چگونگی روابط بین این متغییرها هستیم. برای این منظور فرضیات مختلفی را تدوین کرده ایم که در ادامه به آنها اشاره خواهیم نمود.

1-2  بیان مسئله

یکی از کارکردهای بورس اوراق بهادار تجهیز پس اندازهای خصوصی و تخصیص آن به سرمایه گذاریهای صنعتی و تولیدی می باشد. بورس اوراق بهادار تهران در زمان فعالیت خود با فراز و نشیب های فراوانی روبرو بوده است و با وجود رونق نسبی، دوره هائی از رکود را نیز تجربه کرده است . بی شک رونق و گسترش بورس اوراق بهادار بستگی به رونق و عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در آن دارد . هر چقدر شرکتها درعملکرد مالی خود موفق تر باشند. به عبارت دیگر اطمینان و رضایت سرمایه گذاران خود را اعم از سرمایه گذاران عمده و خردکسب کنند. اعتماد جامعه  به بازار سرمایه بیشتر خواهد شد، درنتیجه ارزیابی عملکرد مالی از منظر اقتصادی ومالی ازمسائل مهم درفرآیند اداره بنگاههای اقتصادی وتصمیم گیری مالی محسوب می شود ( ملک پور ، 1389).

ارزش هر شرکتی به میزان قابل توجهی به توانایی آن شرکت در ایجاد وجه نقد آزاد و شیوه بکارگیری آنها بستگی دارد. این معیار مهم با توجه به کاربردهای متعددی که می توان به سرمایه گذاری مجدد ، افزایش تقسیم سود، بازخرید سهام و بازپرداخت بدهی در سررسید اشاره نمود برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان بسی قابل توجه و از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است( اوجین اف و همکاران،1382) [1].

جریان نقد آزاد از این حیث که به مدیران اجازه می دهد تا فرصت هایی را جست و جو کند که ارزش سهام شرکت را افزایش دهد، دارای اهمیت است . بدون در اختیار داشتن وجه نقد ، توسعه محصولات جدید، انجام تحصیلهای تجاری، پرداخت سودهای نقدی به سهامداران و کاهش بدهی ها امکان پذیر نیست. از طرفی وجه نقد باید در سطحی نگهداری شود که بین هزینه  نگهداری وجه نقد و هزینه وجه نقد ناکافی تعادل برقرار شود. مقدار مثبت جریان نقد آزاد برای شرکت نشان می دهد که شرکت پس از پرداخت هزینه ها و انجام سرمایه گذاریها دارای وجه نقد آزاد می باشد، و از طرفی مقدار منفی آن نشان می دهد که شرکت درآمد کافی به منظور پوشش هزینه ها و فعالیتهای سرمایه گذاریش ایجاد نکرده است.

تصمیم های تامین مالی وسرمایه گذاری درشرکتها تصمیم هایی هستند که هر دو با آینده نگری اتخاذ         می شوند. در تصمیم های تأمین مالی شرکت وجوه موردنظرخودرادرحال حاضر بکار می گیرند تا در آینده بتواندبه تعهدات خوددرقبال تأمین کنندگان منابع مالی عمل کنند و آنچه  که در تصمیم های سرمایه گذاری نقش کلیدی بازی می کند، هزینه سرمایه شرکت  است. این در حالی است که هزینه سرمایه شرکت تابعی از ساختار سرمایه آن است .  ساختار سرمایه به عنوان مهم ترین پارامتر موثر بر ارزشگذاری شرکتها و برای جهت گیری آنان دربازارهای سرمایه مطرح گردیده است. محیط متحول و متغییر کنونی ، درجه بندی شرکتها را از لحاظ اعتباری نیز تا حدودی به ساختار سرمایه آنان منوط ساخته است . این امر برنامه ریزی استراتژیک آنان را به انتخاب منابع موثر برهدف حداکثر سازی ثروت سهامداران نزدیک کرده است (داگلاس، 2001) [2]. تصمیم گیری درمورد ساختار سرمایه، یکی از مشکل ترین و چالش انگیز ترین مسایل پیش روی شرکتها بوده، اما در عین حال حیاتی ترین تصمیم در ارتباط با بقای آنهاست (سجادی و همکاران، 1390).

بسیاری ازسازمان های امروزی در دنیا به سمت بزرگ تر شدن و افزایش محیط کسب و کارشان پیش         می روند. شاید یکی از دلایل این امر، پاسخگویی به نیازهای مشتریان باشد . مدیران سعی می کنند از طریق برآوردن نیازهای چند جانبه مشتریان ،آنها را به سازمانشان وفادارتر سازند . به همین دلیل و دلایل فنی دیگر نظیر برآورده ساختن مواد اولیه و سیستم توزیع پخش محصول نهایی در درون سازمان ، بسیاری از سازمان ها به تنوع روی آورده اند. به گونه ای که شرکتهای بزرگ هلدینگ در سراسر دنیا بوجود آمده اند که ممکن است هریک درچندین صنعت کاملاً متفاوت ومختلف به فعالیت اقتصادی مشغول باشند (تهرانی وهمکاران،1387).

با توجه به مطالب فوق، پژوهش حاضر برآن است که ارتباط بین عملکرد مالی، جریان نقدآزاد، ساختار سرمایه و متنوع سازی مرتبط و غیر مرتبط را در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران بررسی نموده و مورد تحلیل قرار دهد.

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

در پژوهش های گذشته به ارزیابی و بررسی  جداگانه ( دو به دو ) متغییرهای مورد نظر این پژوهش پرداخته شده است. همانند لی و ژائو[3](2009) که پس از بررسی ساختار سرمایه با بازده فروش، بازده دارایی ها و حاشیه ی سود ناخالص به عنوان معیارهای عملکرد شرکت، به این نتیجه رسیدندکه بین ساختارسرمایه و عملکرد رابطه ی معنی دار وجود دارد. دیچو و همکارانش[4] (2008) نشان دادند که حفظ بیش ازحد جریان نقد در واحدهای اقتصادی، عملکرد پائینی رابرای شرکت به همراه دارد. پالیچ[5] (2000 ) دربررسی رابطه میان تنوع و عملکرد به این نتیجه رسید که تنوع تا نقطه مشخص سودآوراست و از آن بیشتر، باعث مشکلات عملکردی می شود. حسینی و همکاران (1389) به بررسی ارتباط عملکرد شرکت ها و نقد شوندگی بازار سهام پرداختند و نشان دادند که میان معیارهای نقد شوندگــی و عملکرد شرکت رابطـه معنی دار قوی وجوددارد. پژوهش های اخیر از قبیل پارک و جانگ[6] (2013) نیز بیان گر وجود روابط کاملاً همزمان ونزدیک مابین این متغییرها می باشد. درنتیجه باید روابط بین این متغیرها را به صورت کامل و جامع مورد بررسی قرارداد تا بتوان نتایج معتبر و قابل اتکاتری را ارائه نمود. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند شواهد جدید و معتبری را جهت ایجاد شفافیت و قابل اتکا بودن در بازار سرمایه ایران ارایه نموده و همچنین انتظار می رود که با استفاده از ارتباط بین این متغیرها بتوانیم دربهبود عملکرد مالی، جریان نقد آزاد ، ساختار سرمایه وایجاد تنوع بهینه به واحد های اقتصادی کمک نمائیم. لذا هر گونه تلاشی از سوی حسابداری در ارائه اطلاعات وسیع تر و دقیق تر به تصمیم گیرندگان مختلف جهت کمک به آنها در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری بهینه با استفاده از اطلاعات حسابداری لازم و ضروری می نماید.

1-4  اهداف تحقیق

اهداف این پژوهش به دو دسته کلی اهداف علمی و کاربردی تقسیم بندی می شود :

1-4-1 اهداف علمی

هدف اصلی: تعیین رابطه بین عملکرد مالی، جریان نقد آزاد ، ساختار سرمایه و متنوع سازی در شرکت ها

اهداف ویژه:

• • تعیین رابطه بین جریان نقد آزاد و عملکرد مالی

• • تعیین رابطه بین ساختار سرمایه وعملکرد مالی

• • تعیین رابطه بین متنوع سازی و عملکرد مالی

• • تعیین رابطه بین ساختار سرمایه و جریان نقد آزاد

• • تعیین رابطه بین متنوع سازی و ساختار سرمایه

• • تعیین رابطه بین جریان نقد آزاد و متنوع سازی

1-4-2 اهداف کاربردی

هدف دیگر این تحقیق ارائه نتایج حاصل از پژوهش به استفاده کنندگان ذیل می باشد:

• • تحلیل گران مالی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران:

بورس اوراق بهادار نهاد مالی و اقتصادی هر کشور می باشد که منابع مالی فعالیت های حقیقی اقتصادی را تأمین می کند. بورس با مدیریت انتقال ریسک و توزیع آن، ایجاد بازارهای رقابتی و جمع آوری               پس اندازهاو سرمایه های کوچک برای تأمین سرمایه موردنیاز فعالیت های اقتصادی نقش قابل ملاحظه ای را ایفا می کند. به همین منظور آگاهی از تحقیقات جدید و یافته های آن ها می تواند بورس را در ایفای نقش خود یاری رساند.

• • سهامداران و سرمایه گذاران شرکتها :

سهامداران و سرمایه گذاران در شرکت به عنوان مهمترین استفاده کنندگان اطلاعات مالی و افرادی که از عملکرد شرکت منتفع می شوند به منظور ارزیابی وظیفه مباشرتی مدیریت در خصوص عملکرد و ارزیابی جریان های نقدی می توانند یافته های این پژوهش را مد نظر قرار دهند.

• • شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار :

این شرکت ها می توانند از نتایج این تحقیق برای بهبود عملکرد شرکت از طریق تنوع بخشی اعم از مرتبط و غیر مرتبط استفاده کنند. علاوه بر این با ارزیابی جریان های نقدی و تشکیل ساختار بهینه سرمایه عملکرد شرکت را بهبود بخشند.

• • محققان حسابداری :

این بررسی مبنایی را برای محققان به وجود می آورد تا آنها با استفاده از تحلیل های عمیق تر به بررسی رابطه بین متغیرهای این پژوهش با سایر متغیرها و ویژگی های شرکت مانند بازدهی سهام شرکت، نقد شوندگی سهام و سایر متغیرها بپردازند.

5- دانشگاهیان و محققین مراکز علمی پژوهشی

دانشگاه ها ومؤسسات پژوهشی به عنوان تولیدکنندگان علم همواره بایستی از آخرین یافته های علمی آگاه باشند. آنها می توانند یافته های تحقیقات دیگران را به کار بسته و تحقیقات جدیدی را پیش گرفته و از این طریق تولید علم جدید بنمایند. واین تحقیق باعث توسعه دیدگاه نظری درمورد روش های تنوع سازی، تعیین ساختار مطلوب سرمایه ، ارزیابی عملکرد و جریان نقد آزاد می باشد.

 1-5  سوالات تحقیق

• • آیا بین جریان نقد آزاد و عملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد؟

• • آیا بین ساختار سرمایه وعملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد؟

• • آیا بین متنوع سازی وعملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد؟

• • آیا بین ساختار سرمایه و جریان نقد آزاد شرکت رابطه وجود دارد؟

• • آیا بین متنوع سازی و ساختار سرمایه شرکت رابطه وجود دارد؟

• • آیا بین جریان نقد آزاد و متنوع سازی شرکت رابطه وجود دارد؟

1-6  فرضیه های تحقیق

• • بین جریان نقد آزاد و عملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد.

• • بین ساختار سرمایه و عملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد.

• • بین متنوع سازی وعملکرد مالی شرکت رابطه وجود دارد.

• • بین ساختار سرمایه وجریان نقد آزاد شرکت رابطه وجود دارد.

• • بین متنوع سازی و ساختار سرمایه شرکت رابطه وجود دارد.

• • بین جریان نقد آزاد و متنوع سازی شرکت رابطه وجود دارد.

1-7 قلمرو تحقیق

قلمرو این تحقیق با توجه به ماهیت کاربردی آن در بازار سرمایه ، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد . دوره های زمانی انجام تحقیق : دوره زمانی تحقیق یا بازه زمانی 6 ساله مابین سالهای1386تا 1391 است . مکان تحقیق : مکان تحقیق سازمان بورس اوراق بهادار تهران است.

1-8 جامعه و نمونه آماری تحقیق

جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جهت تعیین نمونه های مورد نظر در این تحقیق ، با توجه به تعداد شرکتهای بورسی، نوع فعالیت آنها ، اندازه مختلف آنها و… از روش نمونه گیری سیستماتیک استفاده می شود . بدین معنی که شروطی جهت همگن نمودن نمونه داشته باشند. از بین تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شرکتهایی که همه ی شروط زیر را داشته باشند بعنوان نمونه در نظر گرفته می شود :