در واقع می‌توان چنین نظر داد که دغدغه و چالش اصلی در اندیشه‌ی علامه بلاغی همان دفاع از آموزه‌های قرآن می‌باشد و مسائل دیگر مقدمه‌ی این اصل به شمار می‌روند. با نگاهی به آثار ایشان می‌توان حضور نیرومند قرآن را در غالب نوشته‌های ایشان مشاهده نمود. علامه گاه به طور مستقیم به تفسیر قرآن پرداخته و گاه نیز با نقد کتاب مقدس، عملاً به دفاع از قرآن جامه عمل پوشانده است. ایشان برخی اوقات نیز به نقد شیوه‌ی استناد به قرآن توسط فرق گوناگون اسلامی می‌پردازد و گاهی نیز به نقد تفاسیر منسوب به امامان روی می‌آورد. از عمده آثار قرآنی و تفسیری وی، «تفسیر آلاءالرحمن فی تفسیر القرآن» می‌باشد که به طور مستقیم به آیات قرآن پرداخته و دست به تفسیر آنها زده است.
این عمل، نشانگر فعالیت وی در مباحث تفسیری و قرآنی و آموزش آن به شاگردان خویش در اواخر عمر خود می‌باشد. حتی در تعبیری می‌توان عمده آثار علامه بلاغی را تفسیر اعتقادی قرآن کریم برشمرد زیرا ایشان در آثار خویش یا به تفسیر آیه‌ای پرداخته و یا تفسیری را که بیان شده، نقد و اصلاح می‌نماید. به جز تفسیر معروف «آلاءالرحمن»، ایشان اثری دیگر نیز به نام «رساله فی شأن التفسیر المنسوب الامام الحسن العسکری ×» در زمینه‌ی قرآنی و تفسیری نگاشته است.[۵۵]
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ در مقام فقیه
علامه بلاغی در کنار دیگر فعالیتهای قرآنی و علمی و اعتقادی خویش، جایگاه فقیهانه‌ای نیز داشت و به تحقیق و تألیف در این زمینه پرداخته است. در مجموع ۲۸ رساله‌ی کوتاه درباره مسائل فقهی نگاشته است که تنها ۷ رساله موجود می‌باشد. البته این رساله‌ها، حجم اندکی از مجموعه آثار علامه بلاغی می‌باشد و موضوعات آنها نیز تقریباً در همان سنت رسالات فقهی رایج زمانه بوده است.[۵۶]
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ شخصیت ادبی
یکی از ابعاد شخصیتی علامه بلاغی بعد ادبی وی می‌باشد که در قالب پیدایش اشعار زیبا در موضوعات گوناگون می‌باشد. ایشان به نوعی نیز شاعر بوده‌اند. ولی همچنین در اقامت طولانی خود در بغداد ادبیات عرب را علاوه بر آنچه در حوزه‌های علمیه متداول است، آموخت.[۵۷]
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ آگاهی از چندین زبان
علامه بلاغی بعلاوه زبان مادری خویش که عربی بوده، زبان انگلیسی و عبری را نیز خوب می‌دانسته است. و حتی رساله‌ای نیز به زبان انگلیسی در باب وضو و نماز و روزه‌ی شیعی نگاشته است.[۵۸]
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ شناخت علم ادیان و عقاید
یکی دیگر از مسائل مهم در زندگی علمی علامه بلاغی، همان دانش و علم ایشان نسبت به دیگر ادیان بود. چون لازمه‌ی دفاع از عقاید و دین حق اسلام و شیعه، آگاهی از عقاید و مبانی فکری دیگر ادیان می‌باشد، لذا این عالم گرانقدر در راه دفاع از حق، به آموختن و آگاهی از ادیان گوناگون اهتمام ویژه‌ای داشته است.
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ شخصیت مدافع و نقاد
علامه بلاغی از جمله افرادی بود که زندگی خویش را وقف دین و دفاع از حق کرده بود. از جمله فعالیتهای بارز این عالم متواضع و بااخلاص، دفاع از باورها و عقاید بر حق اسلام و شیعیان بود که در مواضع متعددی به این منظور تألیفاتی ارائه نموده است. ایشان همچنین در مورد عقاید و افکار گوناگون فرق مختلفی که در جامعه حضور داشتند ساکت نماند و تا جایی که می‌توانست در شناخت آنها و سپس در نقد آگاهانه و علمی به آن افکار و عقاید پاسخ می‌داد. به همین دلیل این بعد شخصیت وی بسیار برجسته و قابل بررسی می‌باشد.
از جمله کتبی که ایشان در نقد فرق و دفاع و اثبات عقاید حقه‌ی اسلام نگاشته است می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الهدی الی دین المصطفی ـ الرحله المدرسیه (المدرسه السیاره)ـ التوحید والتثلیث ـ اعاجیب الاکاذیب انوار الهدی ـ البلاغ المبین ـ نصایح الهدی (رد فرقه بهائیت) ـ المسیح والاناجیل ـ المصابیح (در رد قادیانیه وبهائیه وبابیه وازلیه) ـ داعی الاسلام وداعی النصرانیه (در پاسخ به شبهات مسیحیت).
در واقع ایشان در آن زمان که هجوم فرق گوناگون و دیگر ادیان در جامعه‌ی اسلامی بروز کرده بود، وظیفه‌ی خود دانسته تا در دفاع از حق وشیعه برخیزد و در رد و نقد ادیان و فرقی همچون مسیحیت و وهابیت و بابیت و بهائیت و… زبان گشوده و حرف حق را بر زبان خویش جاری سازد و مایه‌ی آگاهی جامعه‌ی اسلامی از انحرافات فکری و اعتقادی گردد.
- ۲٫ ۳٫ ۱٫ برخی از صفات و ملکات نفسانی
عالم وارسته و بزرگوار، علامه بلاغی از خصوصیات و ویژگی‌های و سجایای اخلاقی برخوردار بوده است که به چند مورد آن اشاره می‌گردد:
۱) اهتمام در بزرگداشت مقام ائمه ^
۲) بهره‌گیری از فرصت
۳) رعایت ادب در گفتار و نوشتار
۴) تلاش در راه عزت و استقلال مسلمین
۵) تواضع و فروتنی
۶) حق‌جویی و حقیقت‌طلبی
۷) اخلاص در نیت
۸) زهد
۹) جدیت و پشتکار در رسیدن به هدف
۱۰) پرهیز از ساخته‌های غیرمسلمانان.[۵۹]
