داستان ناگفته توسعه Quicktime VR در اپل؛ پلتفرمی که پدر واقعیت مجازی امروزی به حساب می آید

چند دهه قبل اینکه شرکتایی مثل گوگل یا آکیلس شروع به «رویا پردازی» در مورد واقعیت مجازی کنن، اپل نرم افزاری مخصوص این کار پیشرفت داد و اونو به بازار فرستاد. اهالی کوپرتینو اسمش رو «واقعیت مجازی QuickTime» یا «QuickTime VR» گذاشته بودن.

تلاش اپل در پیشرفت QuickTime VR، یکی از عجیب ترین داستانا رو در میان اجناس این شرکت داره. وقتی پیشرفت اش شروع شد که استیو جابز، سرگرم NeXT گشته و سکان هدایت، به دست «جون اسکالی» سپرده شده بود. این پروژه، چند دهه از جامعه تکنولوژیک اون زمان جلوتر بود اما در آخر بازخورد مناسبی دریافت نکرد و پس از یه مدت، با برگشت جابز کلا حذف شد.

جون اسکالی، شخصی که از سال ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۳ مدیر ارشد اجرایی اپل بود، در مصاحبه گذشته خود با بیزنس اینسایدر میگه: «وقتی که QuickTime VR به بازار عرضه شد، از پخش ویدیو پشتیبانی نمی کرد. تنها تصاویر در اون قابل مشاهده بودن و با اتصال چند تصویر به هم، یه تصویر کلی ۳۶۰ درجه به دست می اومد. در اون زمان، همین نتیجه کار هم به طور کاملً عجیب به حساب می اومد.»

در نتیجه QuickTime VR قادر نبود به پخش ویدیوهای ۳۶۰ درجه ای که امروز خیلی راحت در یوتوب یافت می شن، بپردازه اما در هر حال بازم در زمان خود، یه محصول به طور کاملً نو به حساب می اومد. از طرفی، اپل می تونه با درس گرفتن از مشکلاتی که در مورد اون پروژه اتفاق، مدیریت بهتری بر مدیریت پیشرفت واقعیت مجازی خود داشته باشه. اما بیایید در ادامه بپردازیم به داستان پشت پرده یه محصول فراموش شده؛ یه جور از واقعیت مجازی که در اون زمان کمتر شناخته شده بود.

بالاتر از زمان خود

QuickTime VR طراحی شده بود تا خیلی از قابلیتایی که حالا میشه در ویدیوهای ۳۶۰ درجه گوگل و فیسبوک دید رو به ارمغان آورده و کاربر رو در محیطای مجازی مختلفی غرق کنه، البته به واسطه نمایش دادن تصاویر سراسرنما.

چند سال پیش، این نتیجه کار جادویی به نظر می رسید. کاربران می تونستن با تغییر دادن جای ماوس، فضایی که در حال مشاهده اش هستن رو جا به جا کنن. حالا، هزاران ویدیوی ۳۶۰ درجه در یوتوب هست که به شما اجازه میدن دقیقاً با ماوس کامپیوتر خود همین کار رو انجام بدین.

نکته اینجا بود که در سالای ابتدایی دهه ۹۰ میلادی، وقتی که QuickTimeVR در «گروه رابط انسانی» اپل پیشرفت یافت، دوربینای فیلمبرداری از نوع دیجیتالی، در نقطه الان خود نبودن. پلتفرم نمایش ویدیوهای ۳۶۰ درجه گوگل هم نبود.

ایده این بود که چندین تصویر به وسیله یه دوربین ثابت ثبت شه. بعد همه تصاویر به هم وصل گشته و یه سراسرنمای ۳۶۰ درجه از نوع QuickTime به وجود بیاد. در اصل خبری از هدست واقعیت مجازی نبود؛ QuickTimeVR یه فرمت نمایش تصویر به حساب می اومد که از طرف اپل پیشرفته و به کامپیوترها اجازه می داد تا تصاویر پانوراما رو به شکل ۳۶۰ درجه نمایش بدن.

«دن اُسالیوان» (Dan O'Sullivan) یکی از مهندسین ارشد پیشرفت دهنده QuickTime VR در اپل میگه: «عکاسی پانورامایی که انجام دادم رو میشه یه جور تقلب به حساب آورد. اینطور بود که میلیونا تصویر می گرفتم و بعد با اونا بازی کرده و بهترین هاشون رو انتخاب می کردیم. همه اش رو با یه دوربین انجام داده بودم. دوربینایی که حالا مورد استفاده قرار می دیم در اون زمان بیشتر از اندازه گران بودن.»

اما حتی وقتی که تصاویر ثبت می شدن، بازم به قدرتی بالا در کار پردازش کامپیوتری نیاز بود تا همه تصاویر رو به قالبی سراسرنما از نوع ۳۶۰ درجه بدل سازه. این قدرت پردازشی البته امروز در بیشتر موبایلای هوشمند پیدا میشه.

اُسالیوان ادامه میده: «بیشتر از اندازه غیر قابل تحمل و سنگین بود و کار بسیاری می بره.» ایشون هم اینکه اشاره میکنه که اپل حتی واسه این کار مجبور شد یه ابرکامپیوتر Cray بخره تا به وسیله اون، توان پردازشی لازم رو به دست آورد. در ادامه می تونین بخش اول از کنفرانس پیشرفت دهندگان اپل ملقب به WWDC رو در سال ۱۹۹۵ ببینین که QuickTime VR در اون معرفی شده و ویژگی هاش به نمایش کشیده می شه.

چند سال پیشرفت

QuickTime VR با اینکه در سال ۱۹۹۵ به عنوان یه محصول جداگونه معرفی شد ولی بیش از چند سال زمان صرف پیشرفت اش در آزمایشگاهای اپل شده بود. پروژه مورد بحث در سال ۱۹۹۱ در آزمایشگاه گروه رابط انسانی شروع به کار کرد. پروژهشگران می خواستن تکنولوژیایی جدید بسازن و در اول پروژه، بیشتر به دنبال ایجاد اشیای دیجیتالی به شکل سه بعدی بودن.

اُسالیوان میگه: «من در اول یه کارآموز بودم که از طرف مایک میلز، یکی از سرمایه گذاران QuickTime وارد پروژه شده بودم و تو ذهن خود می دونستم که می خوام چه کاری انجام دهم.»

آزمایشای اولیه به طور کاملً موفقیت آمیز بودن. همین مسئله موجب شد تا اپل سرمایه های بیشتری به اون تزریق کنه. یکی از همین سرمایه گذاریا، خرید یه ابرکامپیوتر Cray بود. ایشون ادامه میده: «یادم میاد وقتی که سالی راید (یکی از اعضای وقت هیئت مدیره اپل) از قدرت پردازشی این کامپیوتر حیرت زده شده بود. این رویدادا، شروع یه پروژه بزرگ بود.»

در آخر تیم پیشرفت Quicktime VR، از جمله «اریک کوئن» (Eric Chen) که بعداً در سال ۱۹۹۵ همین پلتفرم رو عرضه کرد، شروع کرد به پیدا کردن راهی جدید واسه وصل کردن تصاویر به همدیگه و بعد از اون واسه تصویربرداری سراسرنما استفاده کرد. یکی از اولین تصاویر کلی و قابل چرخاندنی که ثبت شد، از پل Golden Gate در شهر سان فرانسیسکو بود. شهردار سان فرانسیسکو به این گروه اجازه داد تا بالای بخش فوقانی پل رفته و تصویر ورداری کنن. این تصور بازم از راه سایت شخصی اُسالیوان میشه دید و به عنوان یه دمو، در CD نسخه های ابتدایی QuickTime قرار داده شد.

پس از اینکه تیم پیشرفت Quicktime VR یه دمو رو در کنفرانس MacWorld (یکی از مهم ترین رویدادهای اون زمان) به نمایش کشید، علاقه عمومی به پروژه باعث شد تا تیم به سراغ تصویر ورداری ۳۶۰ درجه از مکانای دیگه مثل روسیه و پاریس بره.

اُسالیوان میگه: «وقتی که روی صحنه Macworld، دموی اونو به نمایش کشیدم، اپل شخصی رو می شناخت که رابطه ای خوب با گالری ملی داشت. از اون طرف گالری ملی شخصی مهم رو در روسیه می شناخت و به همین ترتیب، ما به روسیه رفتیم تا در اونجا هم تصویر برداریایی داشته باشیم.»

اولین توجه همه جانبه به QuickTime VR، وقتی اتفاق افتاد که شبکه تلویزیونی NBC عزمشو جزم کرد در سال ۱۹۹۵ به وسیله این تکنولوژی، بخشای جور واجور یه مکان مسکونی که در اون قتلی انجام شده بود و یه پرونده قضایی در موردش جریان داشت رو به بینندگان خود نشون بده.

NBC اقدام به ثبت ۲۶ تصویر جور واجور از این مکان کرد و بعد به وسیله QuickTimeVR اونا رو به هم وصل کرد تا تصویری ۳۶۰ درجه به دست آورد. بعد مجری برنامه به نام «جک فورد»، تصویر کلی رو در برابر بینندگان شبکه NBC قرار داد تا بتونن مکان مورد اشاره رو ببینن.

در این پروژه، اپل به شکل به طور کاملً نزدیک با شبکه مورد اشاره همکاری کرد و حتی قبل از رونمایی رسمی از این نرم افزار، نسخه ای از اونو در اختیار NBC قرار داد.

«دیوید بوئرمن»، یکی از جفت و جور کنندگان اجرایی NBC میگه: «می دونستم که قضیه پیدا شدن جسدها، رد خون و موارد دیگه مربوط به این پرونده جنایی، بحث برانگیز می شه و به سراغ یکی از دوستانم در اپل که قبلا زمزمه QuickTimeVR رو به وسیله اون شنیده بودم، رفتم.»

ایشون ادامه میده: «خبرنگار ما، جک فورد، قادر بود دقیقاً مکانایی که در موردشون صحبت می کرد رو به دوربین نشون داده و حتی کمی در اونا زوم کنه. ابزاری که در اختیار ما قرار گرفته بود بیشتر از اندازه به کار می اومد.»

سخت میشه به تلاشای اپل واسه پیشرفت پلتفرمی از تصاویر سراسرنما اشاره داشت و ربطی میان اونا با تکنولوژیای الان مانند ویدیوهای ۳۶۰ درجه فیسبوک و گوگل ندید. حتی ویژگی Street View در گوگل مپس هم رابطه و شباهت بسیاری به QuickTimeVR داره.

چیزی که امروز با عنوان واقعیت مجازی در اختیار کاربران قرار میگیره، هنوز یه محیط به طور کاملً تعاملی نیس و بیشتر مثل نمونه ای جهش یافته از تصاویر پاناروماییه که اپل چند سال پیش اونا رو پیشرفت داد.

اُسالیوان خبر میده: «واقعیت مجازی با به کار گیری هدستا در اون زمان هم وجود داشت. اما بیشتر از اندازه ضعیف بود. کلا به کار گیری عبارت واقعیت مجازی واسه اون کمی بحث برانگیز و مغرورانه به نظر می رسید.»

نکته قابل توجه اینجاس که نوع پیکربندی تصاویر همه جانبه هنوزم با سالای ابتدایی دهه ۹۰ تغییر خاصی نداشته و این روزا، تنها سرهم کردن اونا به لطف افزایش قدرت پردازشی آسون تر شده.

آقای اُسالیوان در ادامه میگه: «Quicktime VR هم تجربه ضعیفی ارائه می کرد. اما میدونید، حالا جالبه که هنوزم دو نوع واقعیت مجازی هست. نمونه ای که فقط تصاویر و ویدیوهای ۳۶۰ درجه ثبت می شه و نمونه ای دیگه که کمی تعاملی تر طراحی می شه.»

وقتی که استیو جابز به اپل برگشت، تمرکز کلا از QuickTime VR ورداشته شد. اپل واسه آخرین بار در سال ۱۹۹۷ بیانیه ای خبری در مورد این محصول نرم افزاری ارائه داد. هر چند که واسه نمایش دادن نمای ۳۶۰ درجه از اجناس خود، تا اواخر سال ۲۰۰۶ ازش استفاده می کرد. «بوئرمن» در همین رابطه میگه: «QuickTime VR یکی از اون مواردیه که در دوره وقتی جون اسکالی در اپل شکل گرفت، وقتی که جابز سرپرستی این شرکت رو رو دوش نداشت و تصور می کنم که اپل امروز، اصلا اهمیتی به پروژه های پیشرفته در سالایی که اسکالی مدیریت رو رو دوش داشت، نداره.»

کاربران حالا، چند دهه بعد از اون زمان، هنوزم اونطور که باید و شاید آماده به کار گیری واقعیت مجازی نیستن ولی عجیب هم به نظر نمی رسه که یکی از بزرگترین شرکتای تکنولوژی جهان، مدتا پیش تلاش داشته تا اونو در قالبی متفاوت از چیزی که امروز می شناسیم، در اختیار عموم بذاره.

جون اسکالی، مدیر عامل قبلی اپل میگه: «حتی امروز هم اپل هنوز بهترین شرکت تکنولوژیک در مورد فناوریای نو نیس. اما در مورد تجربه کاربری، پیشتازی می کنه. ما در اون زمان هم در حال انجام آزمایشاتی در مورد همین موارد بودیم؛ Quicktime و Quicktime VR مثالایی عالی به خاطر همین مسئله هستن.»